Drukuj tablicę Pobierz pdf

Święto Łopołki. Łoniowa

Opublikowano 08/14/2014 przez użytkownika Łoniowiacy

Od 2009 roku w ostatni weekend czerwca, Łoniowa staje się regionalnym centrum tradycji i folkloru. Jest to święto wsi przypominające o kulturze ludowej oraz koszu dawniej masowo wykonywanym w Łoniowej, zwanym właśnie Łopołką. Organizowana impreza ma na celu podtrzymywanie i kultywowanie tradycji i osiągnięć minionych pokoleń.

Łoniowa jest miejscem gdzie zgodne współdziałanie wielu ludzi i instytucji tworzy niezwykły klimat dla folkloru i kultywowania tradycji ludowych. Pielęgnuje się tu obyczaje, tradycje, promuje artystów ludowych i ich wyroby, a doskonały Zespół Pieśni i Tańca „Łoniowiacy”, działający od ponad 60 lat, nie pozwala zapomnieć o strojach ludowych, zwyczajach, tańcach, pieśniach i gwarze.

W obecnej chwili „Łoniowiacy” są reprezentacyjnym zespołem folklorystycznym Gminy Dębno, liczącym obecnie pięć grup wiekowych, w których tańczy ok. 120 tancerzy. Zespół w swym repertuarze posiada układy taneczne Krakowiaków Wschodnich, suitę Lachów Sądeckich, suitę lubelską, rzeszowską oraz tańce górali Beskidu Śląskiego i Żywieckiego. „Łoniowiacy” prezentują wysoki poziom artystyczny, który zawdzięczają znakomitemu choreografowi – Kazimierzowi Górczakowi i muzykom pod kierownictwem Zenona Piękosia. Dzięki nim z wielką radością i dumą prezentują tańce, pieśni i melodie na scenach krajowych i zagranicznych.

Zespół dysponuje pięknymi strojami ludowymi o autentycznych wzorach, których barwy
i bogactwo budzą podziw widzów. Dzięki dofinansowaniu ze środków Unii Europejskiej w 2014 roku możliwe było poszerzenie i uzupełnienie garderoby o elementy strojów ludowych do tańców krakowskich, lubelskich, śląskich i żywieckich zaprezentowanych podczas trwania V Edycji Święta Łopołki. Stowarzyszenie Folklorystyczne „Łoniowiacy” składając wniosek o przyznanie środków w zakresie tzw. ''małych projektów'', w ramach działania 413 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, pozyskało również środki na przeprowadzenie wyjątkowych warsztatów wyplatania kosza zwanego łopołką. Celem warsztatów było m.in. ocalenie od zapomnienia trudny, żmudny i już zanikający proces wyplatania łopołki, który przedstawił na warsztatach Józef Gawlik, mieszkaniec Łoniowej dokładnie pamiętający proces wykonania tradycyjnej łopołki.

Najważniejszymi elementami łopołki to „łyka”, „tyki” oraz obłąk. Rozpoczęcie prac wyplatania łopołki trzeba zacząć od przygotowania materiału czyli ścięcia dębu o średnicy ok. 15 cm taką średnicę mają drzewa w wieku ok. 15-20 lat. Z 20-letniego dębu o wysokości ok. 8 m do wyrobu łopołki nadaje się max. 3 metry dolnej części drzewa. Z jednego drzewa o dobrej strukturze można zrobić maksymalnie dwie, średniej wielkości łopołki.

Najważniejszą częścią drzewa jest „odziomek”, czyli część od samego dołu, do wysokości ok. 130 cm. Ta część najlepiej nadaje się na łyka, gdyż jest elastyczna i nie łamie się podczas strugania i wyplatania. Wyższą część drzewa wykorzystuje się przeważnie na zrobienie tyk, które nie muszą być już tak elastyczne. Następnym etapem jest wyparzanie. Tę operację wykonuje się najlepiej w piecu chlebowym. Wydobywająca się para z surowego drewna rozmiękcza materiał. Wyparzać można też bezpośrednio pod blachą na palenisku lub nad ogniskiem lecz w tej metodzie część materiału zostaje zniszczona przez ogień. Do parzenia wkłada się dąb podzielony na ćwiartki. Po parzeniu ćwiartek następuje „darcie” ćwiartek na kawałki o grubości ok. 1 cm. Odbywa się to zaraz po wyciągnięciu z pieca kiedy materiał jest bardzo gorący. Używa się do tego, jak i do całego wyplatania, łopołki „gnypa” - jest to nóż wykonany domowym sposobem o grubym, ostrym ostrzu oraz bardzo mocnym trzonku. Gnypem dzieli się ćwiartki na cieńsze paski, przycina oraz szlifuje (wysmykuje) się łyka, struga się tyki oraz przy samym wyplataniu używa do cięcia jak i dobijania poszczególnych elementów. Na początku przy tych pracach przydaje się siekiera. Następnie z  pasków  jednocentymetrowych  rozdziela się kolejne 3 paski o grubości ok. 3 mm, które potem się gładzi i przycina boki. Tak powstają łyka. Podobnie,  ale z wyższej części drzewa, wykonuje się tyki. Tyki są trochę grubsze a ich końce bardziej wąskie. Kolejnym etapem jest przygotowanie obłąka, czyli ramy na którą będą zaplatane tyki i łyka. Wykonuje się go bądź z leszczyny - która jest nieco krucha - lub z czeremchy. Kij z tego drzewa o długości odpowiedniej do wielkości robionej łopołki wygina się na kolanie w kształt prostokąta i na początku prowizorycznie łączy sznurkiem. W dalszej części prac sznurek jest usuwany a łącznikiem zostają łyka. Taki obłąk powinien suszyć się ok. tygodnia zanim zacznie się na nim wyplatanie.

Plecenie łopołki rozpoczyna się od połączenia tyk do obłąka. Ilość tyk jest uzależniona od wielkości łopołki. Przy małej wystarczy na początku 12 tyk, przy większej potrzebne jest już 29. Na konstrukcję złożoną z obłąka i tyk zaplata się łyka. Na początku od zewnątrz, najpierw węższe a potem coraz szersze. Łyka przeplata się przez obłąk a następnie przez poszczególne tyki. Łączy się je zakładając kończące się łyko z nowym na długości kilku centymetrów. Podczas wyplatania co chwilę trzeba dosuwać poszczególne łyka żeby dolegały bokami jak najbliżej siebie oraz dobijać gnypem żeby powierzchnia łopołki była jak najbardziej gładka. Wykonywanie łopołki z dębu gwarantowało dużą wytrzymałość tego kosza.

Tańce wykonane w przepięknych strojach, melodie płynące z tradycyjnych instrumentów, Kiermasz Sztuki Ludowej, warsztaty łopołkarskie, prezentacja wykonanych łopołek sprawiły, że impreza stała się atrakcyjna i wartościowa.