Drukuj tablicę Pobierz pdf

Z kart historii i dziejów oświaty w Bielczy

Opublikowano 07/14/2023 przez użytkownika biuroprzedgorze

Z kart historii Bielczy

Miejscowość Bielcza znajduje się w województwie małopolskim,
w powiecie brzeskim, w gminie Borzęcin. Jedna z hipotez mówi, że jej nazwa pochodzi od słowa „bielawa”, tj. łąka błotna, na której została ona usytuowana. Inna mówi, iż nazwa wsi wywodzi się od większej ilości wydm piaszczystych w rejonie Biedacza, które, nie mając porostów roślinnych, z dala były widoczne jako białe place. Po prostu bieliły się.

Pierwsza historyczna informacja dotycząca Bielczy zawarta jest w dokumencie biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego z 1443 r. Od swojego powstania do pierwszego rozbioru Polski była wsią kościelną, typowo rolniczą, należącą do uposażenia biskupstwa krakowskiego. Znajdował się w niej folwark, w którym część chłopów odrabiała pańszczyznę. Pozostali pracowali we wsi Rudka i Kargów. We wsi funkcjonował młyn wodny na rzece Uszwicy i karczma. W 1772 r., po zajęciu przez Austrię części ziem południowych Rzeczypospolitej przez cesarza Józefa II, wsie należące do Kościoła, w tym Bielcza zostały skonfiskowane, a z majątku kościelnego utworzono Fundusz Religijny, który przeznaczono na oświatę. W 1819 r. Bielcza została sprzedana hrabiemu Homaeszowi, następnie baronowi Badenfeld, w 1872 r. krakowskiemu bankierowi Ludwikowi Helclowi. Kolejnymi jej właścicielami byli: prof. UJ Maurycy Straszewski, Henryk Dolański i Henryk Skrzyński.

Bielcza, od jej powstania przynależała do parafii Borzęcin. Tam był kościół, w którym udzielano sakramentów oraz cmentarz, na którym grzebano zmarłych. Pierwsza wzmianka o drewnianej kaplicy w Bielczy pochodzi z 1813 r. Autorem projektu kościoła w Bielczy był profesor politechniki lwowskiej Jan Sas -Zubrzycki. Kościół wybudowano w latach 1906 – 1908. Warto pamiętać, że pierwszą mszę św. w nowo wybudowanym kościele odprawił 3 sierpnia 1908 r. ks. Paweł Szczygieł, w dniu odpustu parafialnego. Parafia pod wezwaniem Matki Boskiej Anielskiej w Bielczy została erygowana w 1925 r.

Ochotnicza Straż Pożarna w Bielczy założona została w 1906 r. Druhowie w tym czasie dysponowali pompą umieszczoną na wozie konnym. W latach 40. XX w. rozpoczęto budowę remizy. Pierwszy samochód zakupiony został w 1960 r. Największy pożar w historii Bielczy miał miejsce w 1921 r., spłonęło wówczas około 70 % wsi. Józef Pilch napisał: „Paliło się na przestrzeni około 1 kilometra ponad 200 budynków, kilkadziesiąt stogów siana i słomy, wszystko zboże zebrane tego roku z pól i wielkie ilości drewna – opału przygotowanego na zimę do opalania mieszkań.(…) Spaliła się szkoła ze wszystkimi przynależnymi budynkami i całą dotychczasową dokumentacją. Magazyn kółka rolniczego z wagą pomostową, siewnikami i innymi maszynami, spaliła się też siedziba urzędu gminy z wszystkimi dokumentami.”. Kolejny pożar miał miejsce w 1929 r. Spaliła się wówczas ta część Bielczy, która nie zgorzała w 1921 r. (18 domów mieszkalnych i 41 budynków gospodarczych).

Z dziejów oświaty w Bielczy

Początki oświaty w Bielczy sięgają XVIII w. Prawdopodobnie już wtedy nieliczne dzieci – wyłącznie chłopcy, uczyły się w parafialnej szkole w Borzęcinie, a potem – w bieleckiej szkole parafialnej, będącej filią szkoły w Borzęcinie.
W 1848 r. odnotowano powstanie jednoklasowej szkoły trywialnej zwanej też pospolitą, w której uczył jeden nauczyciel! Uczęszczało do niej wówczas 115 uczniów i uczennic. W 1893 r. placówka została przemianowana na szkołę dwuklasową i od tej pory uczyło w niej dwoje nauczycieli. „Szkoła w tym czasie mieściła się w największym, po karczmie, budynku.(…) Budynek szkolny był drewniany, kryty wyjątkowo gontem; obejmował dwie sale na naukę i dwa małe pokoiki z kuchnią, w której mieściło się mieszkanie dla nauczyciela i kancelaria szkolna. Ponadto między salami szkolnymi była sień, która po przegrodzeniu jej ścianą tworzyła mały pokoik służący za mieszkanie dla drugiej siły nauczycielskiej. Przed budynkiem szkolnym znajdował się ogrodzony sztachetami ogródek warzywny. Przed wejściem do budynku był ganek (altana) osłonięta dziką winoroślą. Budynek szkolny zaopatrzono w wieżyczkę, w której znajdował się dzwonek alarmowy. Na pół godziny przed godziną ósmą, odzywał się donośnie, wzywając młodzież na naukę. Było to urządzenie i praktyczne
i pożyteczne, gdyż we wsi brak było wówczas zegarów, a i młodzież szkolna, która już od wczesnych godzin rannych zajęta była paszeniem bydła na polu, miała czas na sprowadzenie krów do stajni i udanie się do szkoły na naukę(…).”. W tym czasie placówka miała charakter szkoły dwuklasowej. Nauka trwała sześć lat, jeden rok był rokiem nauki dopełniającej. Uczono głównie religii oraz rolnictwa.” (Wspomnienia Józefa Trytka). Sposób organizacji szkoły zmieniał się na przestrzeni lat: od 1926 r. - szkoła czteroklasowa, od 1929 r. -szkoła pięcioklasowa, a od 1932 r. - sześcioklasowa.

W 1921 r. szkoła spaliła się w wielkim pożarze wraz z połową wsi. W latach: 1929 - 1930 wybudowano nową szkołę, która została odebrana 5.11.1930 r.,  a poświęcona 7.06.1931 r. We wrześniu 1939 r. wojska niemieckie zajęły teren szkoły. W październiku, po opuszczeniu budynku przez Wermacht, rozpoczęto rok szkolny: 1939/1940. Uczono według starego programu nauczania, ale zlikwidowano przedmioty: historię i geografię. Od 15 kwietnia 1940 r. zabrano dzieciom wszystkie czytanki polskie oraz podręczniki do historii, geografii,
a także wszystkie pomoce naukowe dotyczące historii, geografii polskiej, mapy, obrazy, godło Polski, emblematy, portrety.

Z wpisu do Kroniki szkolnej z roku 1941 r. wynika, że trudne czasy miały swój wpływ również na sposób odżywiania się ówczesnych uczniów: „Odżywianie dzieci szkolnych jest bardzo marne. Na podstawie ankiety sporządzonej przez opiekunów klasowych ponad 40 dzieci nie jada chleba, około 60 dzieci je chleb raz dziennie, a tylko około 30 dzieci ma chleb do sytości. Około 50 dzieci w ogóle nie pije mleka, reszta używa mleka w małej ilości. Głównem pożywieniem w większości tj. ponad 100 dzieci są ziemniaki, kapusta, żur spożywane 2 i 3 razy dziennie."

W roku szkolnym 1966/1967, zgodnie z reformą oświaty, szkoła stała się placówką ośmioklasową. Kolejna reforma oświaty (1999 rok) wprowadziła, zamiast ośmiu klas szkoły podstawowej - dwa etapy edukacyjne: sześcioklasową szkołę podstawową i trzyletnie gimnazjum. Przez pierwsze trzy lata od wejścia
w życie reformy oświaty, czyli w latach 1999-2002 w Bielczy funkcjonowała filia gimnazjum w Borzęcinie. Od 1 września 2002 r. w Bielczy utworzono Zespół Szkół, w skład którego wchodziła Szkoła Podstawowa i Gimnazjum. W 2017 r.,w wyniku kolejnej reformy, zlikwidowano 3-letnie gimnazjum i 6-letnią szkołę podstawową tworząc ośmioklasową szkołę podstawową. Ostatecznie utworzono wtedy Zespół Szkolno-Przedszkolny w Bielczy, w skład którego wchodzi Publiczna Szkoła Podstawowa oraz Publiczne Przedszkole. Taki też jest stan obecny.

Dzisiejszy budynek szkolny jest trzecim od początku istnienia szkoły
w Bielczy. W 1988 r. wydano pozwolenie, a w 1990 r. rozpoczęto budowę nowej szkoły. W latach: 1995-1998 wybudowano salę gimnastyczną, która została oddana do użytku w 1998 r. Od 1999 r., ze względu na bardzo trudne warunki nauczania w starej szkole, nauka odbywała się już w wybudowanej
i ukończonej części nowego obiektu, który nadal pozostawał wówczas w stanie rozbudowy. Budynek szkolny w obecnym kształcie oficjalnie oddano do użytku
w 2003 r.